LA FÔLA DI TURTLÈIN

‘na fôla per j avgóri d Nadêl 2023

Gh ēra na vôlta, tânt ân fà, indun paeşèin arèint a Rèş, dû fradlèin ch äs es-ciamêvn Clara e Valerio.

Îven fât a mōt per tót l ân e alōra, vést ch l’ēra la Vigéllia d Nadêl, j ēren drē ‘ndêr a lèt cuntèint e emossionê perchè sicuramèint Geşó Bambèin al gh arév purtê i regâj ch ä gh îvn ädmandê indla lèttra.

Ma tót d un trât, indal pasêr davânti al presèpi ch îven fât cun al statuèini äd şès, la Clara la şbraja: “Osterìa, äs sòm scurdê!”.

“Ed Cōşe?” – à dét Valerio. “J òm fât a mōten, j òm scrét al lèttri, j òm fât al preşèpi, j òm inpiê ‘l candèili che ‘csé Geşó Bambèin a’i vèd. Adès ä gh òm sōl da ‘ndêr a lèt che quând ä stòm só l’ē Nadêl”.

“Ä s sòm scurdê i biscôt!” – à dét la Clara tóta preocupêda.”Geşó Bambèin al srà stóf, dôp ch l’à girê per tót la nôt. Bişògna ch ägh lasòma da fêr merènda!”

Alōra Valerio l ē ‘ndê in cuşèina, l à tôt na scràna e ‘l l’à purtêda davânti a la vedrèina pr andêr a vèder ‘s ägh ēra ‘rmêş. La scâtla di biscöt l’ēra vōda. Ä gh ēra armêş sōl al brîş.

“Ä j arà magnê ‘l papà” – ä gh à dét la so mâma ch l’ēra lé ch la finîva d tirêr l’ûltma fujêda pri caplèt.

“Ä prén fêregh catêr na tâsa d lât cun dla cicolâta” – à dét l’Clara cun la so vuşlèina cichîna.

“Al lât ät l ê bbû té per merènda, än l êt pió in mèint? – à dét la so mâma intânt ch la strichêva i caplèt.

La Clara la ‘l saîva mó la sperêva che forsi in fònd a’l mubilèt…

“In fònd a’l mubilèt ä n gh ē gnînt” – à dét al papà che, intânt, l’ēra gnû a serchêr quèl da fêr coghèta1.

“E alōra cmä fòmmia?” – a dmandê la Clara sèinper pió preocupêda.

“Mé ä vòj dvintêr un cōgh” – ä dîş Valerio – “e alōra i biscôt per Geşó Bambèin ä i fâgh mé!”. E l ē ‘ndê a tōr al başlôt äd la farèina. Al l’arvés, a’gh guêrda dèinter e… l ē vōd.

“La farèina ä l ò dru’êda tóta per fêr i caplèt” – ä gh à dét la mâma.

I dû putîn j ēren desperê: Nadêl l ēra lé ch al rivêva e lōr i srén stê j ónich putîn in tót al mònd ch n îven manî2 gnînto per Geşó Bambèin.

A Valerio ä gh ē gnû n’idèia: l’à ‘vîrt tót i mobilèt äd la cuşèina e l à tôt tót cól ch gh ēra: na cuciarêda d marmelâta, al brîşi di biscôt, un pô’ d cicolata ed cóla da mèttr indal lât, l à şmercê tót indna scudèla e l à şmeşdê.

“L ē bòun da mât” – à dét la Clara ch’l’îva piantê i dî indla scudèla e la s i berlechêva. “Mó l ē prân brót! Cmä farâl Geşó Bambèin a capîr ch l ē la so merènda?”. Alōra Valerio l’à tôt un pô dla fujêda ch îva fât la mâma al gh à més in séma cl inpâst taclèint ch l îva fât, l à strichê só soquânt turtē e al i à més indal fōren.

“În bòun” – à dét la Clara ch l’îva infrucê un dî indal fōren pr asagêr e pó la s l ēra més in bòca perchè la s l ēra bruşê. “Però ‘m pêren di turtē crûd. Cmä farâl Geşó Bambèin a capîr ch în di biscôt e ch äs pōlen magnêr?”.

Valerio l à tôt al başlôt dal sócher e ‘l l à scaravultê in séma ai turtlèin ch l îva fât.

“Adèsa sé ch e pêren léf3” – à dét la Clara intânt ch la s berlechêva al dî ch l’îva més dèintr indal başlôt dal sócher. E alōra e j ân més davânti al camèin arèint a’l preşèpi e ‘în andê a lèt.

A la matèina, arèint ai so regâj, ä gh ēra un biglietèin ch ä gh ēra scrét: “Grâsia d la merènda! Mé un lavōr csi-bòun ä n l îva mai magnê! Ä spēr ed catêren dj êter staquîn4.

Da cal dé lé tót j ân Valerio e la Clara j ân fât chi turtlèin lé per Nadêl da dêr a Geşó Bambèin. Quând l ē dvintê grând, Valerio l ē dvintê un cōgh famōş e l à fât cgnòssr a tót i so turtē specêj.

E ē stê acsé che i turtlèin ed Nadêl j în dvintê famōş e tót i putîn arşân j ân tôt só ‘l gîr ed lasêri davânti a’l preşèpi o sòt a l êlber per Geşó Bambèin, per Pêder Nadêl e änch per la Befâna, che ânch s’l’ē sèinsa dèint, la i tumégna5 änca lē.

E ânch s’ē pasê tânt ân, incòr’adès, quând e vînn a purtêr i regäj a Rèş, sòt a ‘l êlber ägh vōlen catêr chi turtlèin lé.

Denis Ferretti

1 Fêr coghèta: concedersi uno spuntino fuori pasto
2 Manîr: preparare, allestire, imbandire
3 Léf: goloso, ghiotto
4 Stanquîn; l’anno prossimo. Termine che nasce dalla fusione delle parole “quest’anno che viene” che ha fossilizzato l’antica abitudine di pronunciare la V come “u” semivocale.
5 Tumgnêr: masticare con le gengive perché non si hanno i denti, tipico dei bambini prima della dentizione quando mettono in bocca tutto o dei vecchi che li hanno persi che mangiano come possono mettendoci più tempo.